Hajnówka i okolice. 6 książek, z którymi warto zwiedzić Podlasie

Dublin można zwiedzać z Ulissesem w ręku. Paryż z Kodem Leonarda da Vinci. Warszawę z Lalką. A Hajnówkę i okolice? Poznaj 7 książek, z którymi możesz udać się na Podlasie – beletrystyka i reportaże.

Katarzyna Bonda, Okularnik

Przyznam szczerze, że czytanie tej książki było dla mnie ciekawym doświadczeniem. Zwłaszcza jeśli chodzi o zdania typu „Ulica Piłsudskiego to najpiękniejsza ulica w Hajnówce” wraz ze stwierdzeniem, że stoi tam dużo willi. Przyznam, że aż podjechałam na tę ulicę, będąc w rodzinnym mieście i sprawdziłam, czy czegoś nie przeoczyłam. No cóż, licentia poetica. Nie czepiam się, nawet jeśli autorka w Hajnówce urodziła się i wychowała. Nie czepiam się przede wszystkim dlatego, że mimetyczny styl czytania nie jest w moich ulubionych stylach odbioru tekstu.
Książka to oczywiście kryminał, którego akcja rozgrywa się na Podlasiu – w Hajnówce, ale również w okolicach, w tym również w miejscach, w których w 1946 r. doszło do mordu na cywilnej ludności białoruskiej/tutejszej, popełnionego przez oddział Romualda Rajsa „Burego”, jednego z „żołnierzy wyklętych”.
Oprócz kryminalnej zagadki dużo tu również lokalnych smaczków i kulturowych opisów. Nawet jeśli ktoś nie przepada za tego typu literaturą, z tą książką w ręku można się przejść po Hajnówce i zobaczyć ją trochę inaczej.

Wojciech Wójcik, Miałeś tam nie wracać

To również kryminał i również długi (jak ten powyżej). Jak to określił jeden z czytelników, autor z Hajnówki zrobił Modę na sukces, gdzie każdy z każdym, a koligacje rodzinne i skrywane tajemnice mnożą się jak w popularnym amerykańskim tasiemcu. W tej książce autor także próbuje przedstawić lokalny koloryt, choć mniej tu opisów i zwyczajów, a więcej takich zwykłych, obyczajowych obserwacji. Przy tej książce też nie czepiam się rozminięcia z pewnymi szczegółami czy pewnych ubarwień. Aczkolwiek stwierdzenie, że z jakiejś działki na granicy Hajnówki można lornetką wypatrzyć liceum (są dwa), nie powiem, rozśmieszyło mnie. No cóż. Prus w Lalce
też dokładnie Warszawy nie pokazał.

Autor jest warszawiakiem, ale lubi jeździć rowerem po Podlasiu. Pewnie stąd zna Hajnówkę.

Michał Androsiuk, Wagon drugiej klasy

To z kolei bardzo ciepła, nostalgiczna opowieść, w której bohaterami są mieszkańcy Hajnówki i okolic, z różnych czasów. Książka ta jest często porównywana z prozą Ota Pavla czy Bogumiła Hrabala. Autor, człowiek tutejszy, hajnowianin, opisuje różnych ludzi, ich historie, ich podejście do życia. Jeśliby szukać prawdy o mieszkańcach tych terenów, to z dotychczas opisywanych książek w tej znalazłoby się jej najwięcej.

Co ciekawe, Wagon drugiej klasy to pierwsza książka napisana przez Michała Androsiuka po polsku. Wszystkie wcześniejsze teksty literackie pisał po białorusku.

Eliza Orzeszkowa, Tadeusz Garbowski (pseud.Juliusz Romski), Ad Astra

To powieść epistolarna, czyli zbudowana na listach, jakie piszą do siebie główni bohaterowie – Seweryna i Tomasz. Powieść filozoficzna, egzystencjalna z, jak to u Orzeszkowej, silnym zmetaforyzowaniem przyrody, która staje się niejako trzecim (a może pierwszym) bohaterem.

Tym razem jest to Puszcza Białowieska, do której autorka miała ogromny sentyment i którą, po latach marzeń o niej, odwiedziła kilkukrotnie na koniec XIX wieku. Polecam zwłaszcza tym, których nie przerażały opisy przyrody w Nad Niemnem. Ale myślę, że warto przeczytać choć fragmenty i skonfrontować się samemu z Puszczą i jej metafizyką.

Anna Kamińska, Białowieża szeptem. Historie z Puszczy Białowieskiej

Z Hajnówki do Białowieży jest 17 kilometrów. Niedużo, a wkraczamy jakby do innego świata. Tu senne miasteczko – tu gwarna, turystyczna osada. Z drugiej strony widzę jednak podobieństwa.
Białowieża szeptem to książką reportażowa, a zwrotów akcji, tajemnic i niesnasek tu tyle, co w powieściach Bondy czy Wójcika. Aż dziw, że to wszystko działo się w tej jednak niewielkiej osadzie. Po przeczytaniu tej książki warto jeszcze raz przejść się uliczkami Białowieży i spojrzeć na nią z innej niż tylko turystyczna perspektywy.

Anna Romaniuk, Orzeszkowo 14. Historie z Podlasia

Z Hajnówki do Orzeszkowa jest jeszcze bliżej – tylko 7 kilometrów.To niewielka wieś na skraju Puszczy. No ale to Podlasie, a jak już wiemy z poprzednich książek, na Podlasiu dzieje się dużo,niezależnie od tego, czy to miasto powiatowe, jak Hajnówka, turystyczna gmina, jak Białowieża, czy po prostu wieś, jak Orzeszkowo. Pokazuje to również autorka tego zbioru reportaży, która choć z Podlasia nie pochodzi, to za Podlasianina wyszła i dużo w tej książce historii oglądanych jego oczyma. Są tu historie i smutne, i weselsze, nostalgiczne, czasem nieco senne, jak całe Orzeszkowo obecnie.

Z Orzeszkowem 14 także warto wybrać się w podróż na Wschód i na własne oczy sprawdzić opisywane miejsca. Aczkolwiek i tu moje bystre oko hajnowianki wyłapało pomyłkę dotyczącą dnia targu w Hajnówce.

Ewa Zwierzyńska, Podlaska mozaika. Reportaże z raju krainy błota i mgły

Z tą książką można objechać całe Podlasie. Choć czasem może być trudno dotrzeć do niektórych miejsc. Jedne mogą już nie istnieć, inne być zablokowane przez wojsko. Ale i tak warto.

Rozmowy na wiejskiej ławeczce przed domem lub płotem są różne. Długie, krótkie. O tym, o tamtym. Przeplatane ciszą, czasem pojedynczym słowem. I takie są te podlaskie opowieści. Trochę tego, trochę tamtego. O krajowych, a nawet światowych sprawach i o tych bardzo lokalnych, co to tylko kilku żyjących staruszków obchodzi. Bardzo krótkie, krótkie i długie.

Podlasie, gdzie wrony zawracają, a współczesne wiedźmy odnajdują swoje ukryte ja; skąd jedni uciekają, inni za raj uważają.

Dodam, że autorka pochodzi z Bielska Podlaskiego, oddalonego od Hajnówki o 23 km.

I teraz pytanie do Ciebie.
Może znasz jakieś ciekawe książki, które mówią o Twoim mieście, okolicy, gdzie mieszkasz lub skąd pochodzisz? To naprawdę niezwykłe doświadczenie czytać o miejscach, które tak dobrze się zna i z którymi łączy tak wiele.
Polecam Ci taką lekturę.

---

Jeśli kupisz którąś z tych książek z linku w tekście, ja dostanę drobną prowizję.